روزنامههای زنجیرهای- اجارهای در سالگرد کودتای آمریکایی و انگلیسی 28 مرداد، به روشی عجیب و تحریفآمیز به این موضوع پرداختند.
روزنامههای اعتماد، آرمان، شرق، آفتاب یزد و... دیروز در صفحات اول و داخلی خود تصویر یا طرحی از چهره محمد مصدق نخستوزیر پس از نهضت ملی شدن نفت را برجسته کردند اما اغلب آنها ماجرای اصلی- یعنی کودتای آمریکا و انگلیس برای سرنگونی دولتی که حتی میگفت ادعای اجرای احکام اسلامی را ندارد و فقط میخواهد نفت را ملی کند- را مسکوت گذاشتند.
این رویکرد از آن جهت قابل تأمل است که درست در شصت و دومین سالگرد کودتای 28 مرداد، معصومه ابتکار رئیس اصلاحطلب سازمان محیطزیست با شبکه بیبیسی مصاحبه میکند و میگوید توافق هستهای اهرمی را در اختیار اصلاحطلبان، در مقابل سایر گروههای سیاسی قرار میدهد! موضوع مهم در کنار اصل این اظهارنظر، خود بیبیسی است که کودتای 62 سال پیش با اعلام اسم رمز عملیات آژاکس از سوی همین رسانه کلید خورد.
روزنامه اعتماد در صفحه اول خود طرحی از چهره مصدق و «تنهایی نخستوزیر» را جای داد. آرمان نیز در گزارشی از قول یک عضو شورای شهر پیشنهاد نامگذاری یک خیابان به اسم مصدق را مطرح کرد. آفتاب یزد نیز عکسی از مصدق را در صفحه اول خود تعبیه کرده و تیتر زد «جای خالی مصدق در خیابانهای شهر».
شرق اما در سرمقاله خود به قلم صادق-ز از ابهامات درباره کودتای 28 مرداد نوشت و سرانجام نتیجه گرفت: ظرف 36 سال گذشته، ما به جای بررسی و یافتن پاسخ این پرسشها، دستکم برای نسلهای جدیدمان، صرفاً و فقط یک نکته برایمان اهمیت داشته است؛ اینکه به کمک کودتای 28 مرداد، زورگویی آمریکاییها را نشان دهیم.
برای ما نه خیلی مهم بوده است که چرا و چگونه کودتا میتواند با موفقیت اتفاق بیفتد (به قول آمریکاییها ارزانترین کودتای تاریخ) و نه به بسیاری از نکات تاریخی، سیاسی و جامعهشناختی این تراژدی ملی تاریخ معاصر ما اهمیت دادهایم. تنها نکته بااهمیت آن بوده است که از کودتا برای مقاصد سیاسی بتوانیم بهرهبرداری کنیم و این مشکل ما با بسیاری از پدیدههای تاریخ معاصر است که صرفاً تکرار قرائت رسمی در آن و نه واکاوی همه زوایای آن، دنبال میشود.
وی در مطلب مشابهی در آفتاب یزد با اشاره به مخالفت محافل انقلابی با مشی مصدق نوشت: اصولگرایان تنها در یک مورد با مصدق موافقند و آن برای کوبیدن یک جریان یا شخصیت است. آنها سعی کردند تشابهی را بین ملی شدن نفت و مذاکرات هستهای به مردم القا کنند که خوشبختانه موثر واقع نشد.
«صادق-ز» همچنین در مصاحبه با روزنامه آرمان، در پاسخ این سؤال که «میگویند باید تاریخ درس عبرت باشد. ما چه درسی میتوانیم از کودتای 28 مرداد بگیریم؟ آیا اصلاً عبرتی برای نسل امروز وجود دارد؟» گفت: من باید روی سرتان آب سرد بریزم. چون من اصلاً این سؤال را که باید از تاریخ درس بگیریم را قبول ندارم. اگر قرار بود بشر، چه ایرانی، چه آمریکایی و چه همه ابنای بشر از تاریخ درس بگیرند جرج بوش نباید به عراق و افغانستان حمله میکرد، همچنین بسیاری از نظامهای دیکتاتوری باید از تاریخ درس میگرفتند و به مردمشان زور نمیگفتند، البته کنجکاوی باعث میشود که ما بخواهیم بدانیم در گذشته چه اتفاقی افتاده است. اما درباره 28 مرداد میتوانم بگویم صرفنظر از اینکه چقدر میتوان از آن درس گرفت باید فهمید چرا 28 مرداد اتفاق افتاد.»
یادآور میشود فارغ از بحثهای تاریخی درباره فراماسونر بودن یا نبودن مصدق و خاستگاه اشرافی وی این اتفاق نظر وجود دارد که وی با حمایت نیروهای انقلابی و مذهبی روی کار آمد و در عین حال پس از نخستوزیر شدن در پاسخ مطالبه جریانهایی نظیر فدائیان اسلام تصریح کرد هدفش ملی کردن صنعت نفت است و مسئولیتی برای خود در زمینه اجرای احکام اسلامی و بستن مراکز فساد و... نمیبیند.
او با خوشگمانی به نیویورک رفت و مذاکراتی با رئیسجمهور آمریکا برای مقابله با فشار انگلیس داشت و تصور میکرد از این طریق راه شرارت انگلیس بسته میشود. اما دهنکجی وی به نیروهای انقلابی و دور زدن آنها از یک سو و حسنظن به آمریکا از طرف دیگر باعث شد تا پروژه مشترک آمریکا و انگلیس در انجام کودتا به نتیجه برسد و مصدق تبدیل به یک آینه عبرت تاریخی بزرگ شود؛ و این دقیقاً همان نگرانیای است که جریان غربگرای بزککننده آمریکا از دیدن و شنیدن آن هراسان است.
شایان ذکر است نشریات زنجیرهای پس از انتشار جمعبندی توافق وین و سفر هیئتهای اروپایی به تهران، نسبت به عدم سفر امثال وندی شرمن به تهران ابراز تأسف کردند و تیترهایی از این دست را برای صفحه اول خود انتخاب کردند: «کاروان چشمآبیها در تهران»، «دیپلماسی بانوی خندان در تهران»، «این 3 زن؛ حضور 2 تن از زنان مؤثر مذاکرات در تهران».